Persberichten

Pers- en nieuwsberichten over erectiemiddelen bestellen :

Gebruik erectiepillen in Nederland blijft toenemen

Het gebruik van erectiepillen in Nederland blijft sterk groeien. Afgelopen jaar steeg het aantal keren dat middelen tegen impotentie werden verstrekt met 13% ten opzichte van het jaar daarvoor. In 2004 werden deze geneesmiddelen 237.000 keer via de apotheken afgeleverd. Dat blijkt uit gegevens van de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) in Nederland. Die stichting registreert welke geneesmiddelen via openbare apotheken worden verstrekt. Opvalled is dat de vraag naar Viagra en andere erectiepillen beduidend hoger ligt in de drie grote Nederlandse steden dan op het platteland.

Erectiepillen die zonder recept of via het internet werden gekocht, zijn niet meegeteld. De groei bij de erectiemiddelen is volledig toe te schrijven aan het gebruik van erectiepillen zoals sildenafil (Viagra®) en het nieuwe middel tadalafil (Cialis®). De erectiepillen zijn in totaal 225.000 keer afgeleverd voor een bedrag van 13 miljoen euro.

Het gebruik van middelen die via een injectie in de penis worden toegediend, is in 2003 opnieuw verminderd. In 2004 hebben de apotheken 12.000 voorschriften voor penisinjecties verwerkt, wat 5% minder is dan in 2003. De omzet aan deze middelen bedroeg 891.000. In tegenstelling tot de erectiepillen worden de penisinjecties doorgaans wel vergoed door de Nederlandse zorgverzekeraar.

De potentiepil Viagra van Pfizer is en blijft veruit de populairste erectiepil, maar verliest marktaandeel aan de concurrentie. Met 155.000 verstrekkingen in het afgelopen jaar is het middel 5% minder vaak afgeleverd dan in 2003. De grootste stijgers binnen de erectiemiddelen zijn Cialis van Eli Lilly en Levitra (stofnaam vardenafil) van Bayer.

In totaal is € 900.000 aan dergelijke middelen uitgegeven. Begin dit jaar registreerde de SFK 40.000 gebruikers van erectiemiddelen, van wie 12.400 personen (31%) 65 jaar of ouder zijn. De potentiepil Viagra® is veruit het populairst. Nieuwkomer Cialis® wint razendsnel aan marktaandeel en ook het middel Levitra® (vardenafil), dat vanaf 2003 wordt verstrekt via de apotheken, is in opkomst. De meeste mannen die erectiemiddelen gebruiken, vallen in de leeftijdscategorie van 55 tot 65 jaar (36%). Uitgedrukt in het aantal genormeerde dagdoseringen (DDD) en rekening houdend met de populatieomvang per leeftijdsgroep worden potentiepillen het meest gebruikt door mannen van 65 tot 69 jaar.

Opvallend is het gebruik in de drie grootste steden. In Amsterdam bedraagt het aandeel verstrekte erectiemiddelen bijna het dubbele van het landelijke aandeel. Ook in Rotterdam en Den Haag ligt het aantal verstrekkingen verhoudingsgewijs 25% tot 30% boven het landelijke niveau. In Friesland, Drenthe en de omgeving van Zwolle is het aandeel het laagst (35% tot 40% onder het gemiddelde niveau). Deze verschillen kunnen voor een belangrijk deel te maken hebben met de grotere sociale controle op het platteland en de hogere mate van anonimiteit in de grote stad. Ook kan het erotisch aanbod in de hoofdstad een rol spelen.

Bron : Mednet

Europese markt voor geneesmiddelen tegen erectiestoornissen

Healthcare Frost - 7/11/2005

Ondanks de 30 miljoen mensen die lijden aan een erectiele disfunctie in Europa, blijkt het potentieel voor de markt van erectiestoornis-medicijnen nog lang niet bereikt. Aan de basis hiervan ligt vermoedelijk de conservatieve houding Europeanen ten overstaan van onvruchtbaarheidsproblemen, bij zowel mannen als vrouwen. Terwijl vaststaat dat meer dan de helft van de mannen boven de 40 jaar te maken krijgt met een erectiestoornis, blijkt slechts 10 tot 15 procent van de mannen hier ook een behandeling voor op te zoeken.

De farmaceutische bedrijven kunnen deze markt dan ook vergroten door de bewustwording te vergroten bij deze doelgroep. Steeds meer mannen kloppen intussen aan bij de huisdokter met erectieklachten, zeker nadat de erectiestoornis met behulp van de huidige medicijnen in elke stadium kunnen worden behandeld.

Een erectiele disfunctie komt vaak ook samen met comorbide medische symptomen en de daarbij aangelegen risicofactoren zoals cardiovasculaire ziekten, hypertensie, dyslipidemia en depressies. Superieure research & development en innovatieve marketing strategiën zijn voor deze industrie dan ook onmisbaar om deze markt beter te bereiken.

De steeds groeiende vraag naar medicijnen tegen erectiestoornissen zoals Viagra, Cialis en Levitra maakt deze een belangrijk element in de gezondheidszorg. Zo worden deze medicijnen in vele Europese staten niet meer terugbetaald. Hoewel de meeste Europese landen uitgebreide financiële tegemoetkomingen doen, verschillen de prijzen voor een consulatie, het aantal pillen dat wordt terugbetaald en hoeveel per medicijn wordt terugbetaald, onderling heel sterk. Oorspronkelijk werden geneesmiddelen zoals Viagra nergens in Europa terugbetaald, behalve in het Verenigd Koninkrijk. In de meeste Europese landen is er ook geen terugbetaling voorzien voor Cialis en Levitra.

Bron : Healthcare Frost

Diabetici drie maal meer kans op een erectiestoornis.

Belga - 15 november 2005

Patiënten met diabetes hebben volgens een studie van het onderzoeksbureau Medistrat tot driemaal meer kans op het ontwikkelen van een erectiestoornis dan pariënten zonder diabetes.

De grotere kans op het ontstaan van een erectiestoornis is een van de typische complicaties die bij mannen met diabetes. Er ontwikkelt zich bij 34% van de mannelijke diabetici van het type 2 een erectiestoornis. Van deze patiënten is 81 procent ervan overtuigd dat de erectiestoornissen een gevolg zijn van hun ziekte en bijna de helft van de mannen gelooft dat deze erectieklachten zullen verdwijnen als hun diabetes beter onder controle wordt gehouden.

Opmerkelijk is dat bijna alle doktoren het belangrijk vinden om een erectiestoornis bij diabetici te behandelen -99 procent van de huisartsen en 96 procent van de diabetologen- maar slechts 31 procent van de patiënten werd al ondervraagd door een arts over hun seksuele activiteiten. Ook geeft 43 procent aan zich geremd te voelen om onderwerpen met betrekking tot het seksleven zelf aan te snijden.

Bij de patiënten met diabetesgerelateerde erectiestoornissen die wel behandeld worden, geeft meer dan negentig procent van de dokters de voorkeur aan een orale behandeling, evenals 93 procent van de patiënten. De patiënten vinden dat de behandeling moet helpen om een kwalitatieve seksuele activiteit te hernemen, zodat ze op een "normale en spontane manier" een seksuele relatie kunnen hebben.

Voor de enquête van Medistrat werden 700 Belgische patiënten, 180 huisartsen en 20 diabetologen ondervraagd over hun mening over erectiestoornissen bij diabetespatiënten, de impact ervan op hun seksualiteitsbeleving en hun verwachting betreffende de behandeling van de stoornissen.

Bron: Belga

Avanafil, een nieuw medicijn tegen erectiestoornissen

Er duikt binnenkort mogelijk een nieuw medicijn op tegen erectiestoornissen dat potentieel sneller inwerkt dan de reeds bestaande geneesmiddelen: Viagra, Cialis, Levitra en Uprima. De stof heet avanafil en wordt momenteel nog onderzocht voor het voor registratie in aanmerking kan komen. Avanafil werd ontdekt en ontwikkeld door het Californische bedrijf Vivus Inc.

Vivus organiseerde vrijdag jongstleden vijf presentaties over het geneesmiddel tijdens een meeting van de "Sexual Medicine Society of North America', in New York. Op deze bijeenkomst kwamen doktoren en medische professionals vier dagen lang samen om te praten over onderwerpen die ooit in deze maatschappij nauwelijks zo bespreekbaar waren. De marketing van Viagra heeft niet alleen een nieuwe naam gegeven aan de diagnose voor impotente of erectiele disfunctie, maar opende ook nieuwe paden bij alle aspecten van de seksualiteitsbeleving. Een van de borden op de conferentie, gehouden in het New York Hilton hotel, nodigde de aanwezigen bijvoorbeeld uit voor een "vroegtijdige zaadlozing ontbijt."

Zoals Viagra, Levitra en Cialis is ook avanafil een PDE5-remmer, wat wil zeggen dat het de activiteiten van een proteïne blokeert die de bloedbanen in de penis verhinderen om zich uit te zetten. Andere presentaties die op deze conferentie werden gevoerd, waaronder een studie uitgevoerd door een groep Japanse onderzoekers, zouden aantonen dat avanafil beter is bij het zich toeleggen op zijn taak als PDE-5 remmer dan de andere bestaande geneesmiddelen uit deze klasse.

Avanafil's grootste voordeel voor potentiële gebruikers is de snelheid waarmee de stof inwerkt op het lichaam. Avanafil zou sneller inwerken dan de bestaande geneesmiddelen, minder dan een half uur ten opzichte van andere medicijnen die vaak tot een uur nodig hebben, en daarbij ook sneller weer uit het lichaam verdwijnen.

Door zijn snellere inwerking zou de duur van de bijwerkingen vermoedelijk ook korter worden, en mannen die het innemen hoeven niet zo lang meer te wachten voor ze weer tot een succesvolle daad kunnen overgaan. De snellere verdwijning van avanafil uit de bloedstroom zou voor doktoren gerustellender kunnen zijn bij het eventueel voorschrijven van een geneesmiddel dat kan gebruikt worden op een dagelijkse of bijna-dagelijkse basis.

Professor Kaufman van de universiteit van Colorado gaf uitleg en toelichting bij het tot dusver meest uitgebreide onderzoek dat werd uitgevoerd met avanafil bij een groep mannen. In deze studie werden 295 mannen gevolgd die een verschillende dosis van het medicijn innamen. Zij werden gevraagd naar de effectiviteit van het middel en de bijwerkingen. De effectiviteit was 'uitstekend' volgens de studie, vergelijkbaar met de resultaten van de andere PDE5-blokkerende geneesmiddelen. De bijwerkingen van avanafil bleven volgens Dr. Kaufman beperkt.

In formele termen betrof het hier een fase-2 studie die door de FDA (het Amerikaanse Voedsel- en medicijnen controleorgaan) in de opeenvolgende benodigde fasen wordt vereist alvorens het op de markt mag worden gebracht. Vivus heeft reeds contacten met de FDA over de volgende derde onderzoeksronde en het bedrijf hoopt met dit fase-3 onderzoek in 2006 te kunnen beginnen. Dit onderzoek zou nog eens 18 tot 24 maanden in beslag nemen, volgens Timothy E. Morris, de financiele bewindsman van het bedrijf. Als alles goed gaat zou het dan nog eens een jaar kunnen duren alvorens de FDA zijn goedkeuring geeft, wat zou betekenen dat avanafil ten vroegste eind 2007 op de markt kan komen.

Avanafil kan dus wel het meest nabije nieuwe geneesmiddel worden in de klasse van de PDE5-blokkerende geneesmiddelen, maar het is niet het enige dat momenteel in ontwikkeling is. Er werden op deze meeting ook verschilende rapporten gepresenteerd over een stof die te nieuw is om al een naam te dragen en daarom met het simpele etiket "Slx-2101" werd voorgesteld. Ook deze stof zou werken als een PDE5-remmer. Onderzoekers slaan ook nieuwe paden in en zoeken nog steeds variaties op dit thema, op zoek naar een PDE5 blokkerend medicijn dat 24 uur of langer werkzaam kan blijven.

Bron : Joel Kaufman, M.D., associate clinical professor of urology, University of Colorado, Denver; Timothy E. Morris, chief financial officer, Vivus Inc., Mountain View, Calif.; Nov. 17, 2005, presentation, Sexual Medicine Society of North America meeting, New York City

Verkoop erectiepillen loopt terug, ondanks verwachtingen
New York Times - 4 december 2005

Zeven jaar nadat de introductie van Pfizer's Viagra zowel een culturele mijlpaal als een commerciele blockbuster voor Pfizer betekende, lijkt de markt voor geneesmiddelen tegen erectiestoornissen niet meer te groeien zoals eerder vooropgestelde verwachtingen.

Door grootschalige reclamecampagne's in de Amerikaanse media voor Viagra en de nieuwe concurrenten, Cialis en Levitra, alles samen goed voor 400 miljoen dollar, zijn deze medicijnen bij de best bekende merknamen op de Amerikaanse markt voor geneesmiddelen geworden. Deze erectiepillen waren vorig jaar dan ook samen goed voor een omzet van twee en een half miljard dollar. Toch valt het aantal nieuwe voorschriften voor deze medicijnen dit jaar gestaag terug. Doktoren schreven ongeveer tien procent minder nieuwe voorschriften uit voor deze geneesmiddelen in oktober 2005 vergeleken met oktober vorig jaar.

Een deel van deze terugval wordt door sommige urologen toegeschreven aan de recente berichten waarin deze categorie medicijnen met een zeldzame vorm van blindheid wordt geassocieerd. Maar deze terugval heeft volgens deze specialisten waarschijnlijk ook een meer fundamentele oorzaak. Een grote groep van de mannen met een erectiestoornis heeft besloten om de erectiepillen niet te gebruiken, zelfs al is gebleken dat deze geneesmiddelen in meer dan zeventig procent van de gevallen de erectiestoornis kunnen verhelpen.

De verkoop van voortschriftsplichtige geneesmiddelen stagneert ook bij geneesmiddelen met toepassingen op andere gebieden, zoals anti-depressiva. Ook deze geneesmiddelen worden in de Verenigde Staten met sterke marketingcampagne's ondersteund. Deze stagnering in de verkoop en het aantal voorschriften voor deze medicijnen kan het plafond aantonen van de effectiviteit van deze massale en op de consument gerichte advertenties. Vanaf eind de jaren negentig gebruikten de grote geneesmiddelenproducenten advertentieruimte op Amerikaanse televisistations om nieuwe geneesmiddelen te introduceren die chronische ziekten behandelen zoals arthritis en hartzeer. Dergelijke reclamecampagne's hebben sindsdien echter aan kracht verloren. Vandaag de dag blijken vele patiënten vooral ontevreden over de dure prijs die zij moeten betalen voor een geneesmiddel en zijn ze ook meer op hun hoede voor het minimaliseren van bijwerkingen door de geneesmiddelenproducent.

Volgens een schatting van Pfizer laat jaarijks ongeveer 15% van de mannen zich een geneesmiddel tegen een erectiestoornis voorschrijven, terwijl uit onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de mannen boven de 40 jaar aan een milde of meer ernstige vorm van impotentie of erectiestoornissen lijden. Pfizer hoopt dat cijfer te verhogen door de lancering van twee nieuwe advertentiecampagne's. Eén van de campagnes zal zich toespitsen op Viagra en een tweede zal meer erectiestoornissen in het algemeen behandelen, door Pfizer vaak aangeduid als een 'erectiele disfunctie'.

"We denken dat er nog een groot potentieel ligt in de verdere bewustmaking," aldus Greg Cuncan, senior vice-president van de Amerikaanse marketing afdeling van Pfizer. "Veel mannen hebben nog steeds een zekere mate van schroom om hun huisarts vragen te stellen over Viagra, en Pfizer wil komaf maken met elk stigma dat nog geassocieerd wordt met erectiestoornissen," aldus Cuncan. Pfizer zou zich nu ook meer op jongere mannen richten. Toch kan het zijn dat Pfizer's nieuwe campagne weinig verschil zal teweegbrengen. Viagra is nu al bij de wereld's meest bekende merknamen, gevoed door miljoenen pagina's op het internet en enkele dozijn boeken, zoals het "Dagboek van een Viagra Vriend."

Ook is het stigma dat vasthangt aan erectiestoornissen sterk geminderd sinds Viagra op de markt kwam. De introductie van Viagra werd op de Amerikaanse markt ondermeer ondersteund door reclameboodschappen met baseball-ster Rafael Palmeiro en andere bekende media-figuren.

Terwijl deze categorie geneesmiddelen al miljoenen mensen hebben geholpen hebben ook vele impotente mannen besloten om deze geneesmiddelen die hun seksuele prestaties kunnen verbeteren niet te gebruiken, aldus Dr Morgentaler, professor urologie aan de Harvard Medical School. "Het idee dat elke man met een erectiestoornis ook een pil zal innemen tegen die erectiestoornis klopt niet, en ik zie daar ook geen enkel probleem in," aldus de professor.

Ook het recreationele gebruik van Viagra, voornamelijk door jongere mannen die het gebruiken in hun uitgaansleven, is volgens de urologen ook over zijn hoogtepunt heen. "Voor de meeste mannen onder de veertig heeft dit geneesmiddel dan ook slechts een marginaal effect, en verhoogt het niks aan de kwaliteit van de seksbeleving," verklaart Dr. Michael Perelman, seksueel expert uit Manhatten. "Je kan het vergelijken met een auto die met een halfvolle tank rijdt of met een volle tank," aldus de doktor, "het verschil is onbestaande en de hype omtrent het recreationeel gebruik van Viagra is dan ook gebaseerd op een overdrijving van het effect."

Volgens een sekstherapeut uit New York zijn jonge mannen die Viagra voor het eerst innemen vaak ook ontgoocheld omdat Viagra, net als de andere medicijnen van deze categorie, de lustgevoelens niet versterkt. Viagra werkt enkel bij mannen die reeds opgewonden zijn en die anders niet in staat zijn op zulke momenten een erectie te krijgen, door een te zwakke bloedstroom naar de penis. Volgens deze therapeut worden deze geneesmiddelen soms te snel voorgeschreven, vooral dan aan jonge mannelijke patiënten.

Zowel de media als de analisten hebben de markt voor erectiestoornis geneesmiddelen overschat, volgens Matt Beebe, teamleider voor de introductie van de merknaam Cialis in de Verenigde Staten. Cialis is het medicijn dat op de markt werd gebracht door Eli Lilly en de Icos Corporation en is het enige medicijn dat nog steeds groeiende verkoopcijfers behaalt. Volgens Matt Beebe is de typische gebruiker van een geneesmiddel tegen erectiestoornissen de man in zijn vroege zestiger jaren die getrouwd is en nog een paar keer per maand seks wil, zoals hij gewoon was. Ze willen niet opeens de twintigjarige gaan uithangen, maar gewoon genieten van seksuele gemeenschap zonder daarbij nog aan een erectiestoornis te moeten denken.

Viagra, het eerste medicijn dat een erectiestoornis kan behandelen was een veelbesproken onderwerp nog voor de introductie ervan in mei 1998. Wereldwijd piekte de verkoop ervan op een miljard dolllar in 1999, en enkele Wall Street analisten stelden dat de verkoop ervan met verscheidene miljarden verkoop zou toenemen. Zo stelde Morgan Stanley dat de verkoop om en bij de 2,6 miljard dollar zou bedragen tegen de eeuwwisseling, en ook Gruntal&Company voorspelden een groei van de verkoopcijfers tot zelfs 4,5 miljard tegen 2004.

Nu de markt verzadigd is en de verkoopcijfers terugvallen moeten deze verwachtingen dus worden bijgeschroefd. De geschatte twee en een half miljard in wereldwijde verkoop van Cials, Levitra en Viagra vorig jaar maakte ongeveer 0,5% uit van de uitgaven aan voortschriftsplichtige geneesmiddelen. De analisten werden te optimistisch door de uitzonderlijk sterk stijgende verkoop in de eerste maanden na introductie van Viagra bij de apotheken. Normaal stijgt de verkoop van een voortschriftsplichtig geneesmiddel langzaam in de eerste jaren na introductie, maar Viagra kende een ongekende boom in verkoop, gevolgd door een terugval waarop dan een verdere toename volgde. "Dit is een eenmalig fenomeen dat werd veroorzaakt door een grote groep mannen die het medicijn eenmalig of slechts enkele malen wilden proberen," aldus Mr Hazlett, analist bij de Suntrust Robertson Humphrey.

In de Verenigde Staten schrijven doktoren jaarlijks zeventien miljoen voorschriften uit voor een geneesmiddel tegen erectiestoornissen aan iets minder dan vijf miljoen mannen. Voor de behandeling van osteoporose worden veertig miljoen voorschriften uitgeschreven, en voor anti-depressiva -een van de meest voorgeschreven medicijnen- wordt in de Verenigde staten jaarlijks ongeveer honderd miljoen keer een recept voorgeschreven.

Amerikaanse private zorgverzekeraars dekken deze geneesmiddelen meestal, en betalen vier tot zes pillen per maand terug, een aantal dat al jaren onveranderd blijft. Daarnaast bestellen sommigen generische klonen van deze medicijnen op het internet, maar volgens de farmaceutische bedrijven die Cialis, Levitra en Viagra op de markt brengen heeft de verkoop op internet slechts een zeer beperkte invloed op de globale verkoop. De urologen wijzen daarom naar een reeks andere factoren die de verminderde verkoop van erectiepillen moet verklaren. In sommige gevallen houden mannen er mee op om een erectiepil te nemen omdat zij gewoon raken aan een leven en een relatie zonder seksuele gemeenschap, bijvoorbeeld doordat de echtgenote er fysiek niet meer toe in staat is, of omdat de interesse verdwenen is. Sommige oudere mannen verliezen ook hun partner, omdat zij ziek wordt of overlijdt, of omdat zij een aandoening ontwikkelen die de seksuele lustgevoelens vermindert. "Deze dingen gebeuren en zij zorgen ervoor dat deze mensen deze erectiestoornis geneesmiddelen niet of niet meer gebruiken," aldus Dr. Ira Sharlip, professor in de urologie op de universiteit van Californië, San Fransisco.

Volgens Express Scripts, een bedrijf dat geneesmiddelen voorschrijft aan werknemers, piekt het gebruik van deze medicijnen bij mannen van rond de 60 jaar, zelfs al vergroot het aantal mannen dat lijdt aan een erectiestoornis nog verder na deze leeftijd. Volgens Express Scripts werd in 2004 aan ongeveer zeven procent van de mannen tussen 56 en 65 jaar een erectiepil voorgeschreven, tegenover 5 procent bij de mannen ouder dan 65 jaar.

Een daling in de verkoop zou ook deels te maken kunnen hebben met de recente beslissing, in mei van dit jaar, door de FDA om Pfizer een waarschuwing in de bijsluiter van Viagra te laten opnemen die de gebruiker op de hoogte stelt van de mogelijke optreding van een zeldzame vorm van blindheid dat bij een kleine groep gebruikers was gerapporteerd. Hoewel urologen dit optreden van blindheid nog zeker niet willen toeschrijven aan Viagra zijn de consumenten nog steeds bezorgd om deze waarschuwing die veel media-aandacht kreeg. Vele mensen werden bang door deze waarschuwing en stelden hierover vragen bij hun huisarts.

Naast Cialis en Viagra is ook Levitra een grote speler in de markt voor geneesmiddelen tegen erectiestoornissen. Levitra werd op de markt gebracht door Bayer en GlaxoSmithKline in 2003 en werkt op een identieke manier als Viagra en Cialis. Het blokkeert de werking van een enzym dat de bloedstroom naar de penis vertraagt. Het grootste verschil tussen deze medicijnen is dat Cialis tot 36 uur effectief kan blijven, terwijl Levitra en Cialis ongeveer vier uur actief blijven. Onderzoek naar medicijnen die de seksuele lusten bij vrouwen verhogen waren totdusver nog niet succesvol.

De introducte van Cialis en Levitra leidde alvast tot een hevig gevecht om de aandacht van de consument. De verschillende bedrijven huurden bekende mediafiguren in om hun merknaam bekendheid te geven en te introduceren bij het grote publiek. De introductie van een nieuw medicijn zal typisch de markt voor een bepaalde klasse geneesmiddelen vergroten, zeker als er sterk voor wordt geadverteerd. Met de introductie van Cialis en Levitra steeg de verkoop van erectiestoornis pillen in 2004 echter maar met 10%.

Dit jaar heeft Pfizer het budget voor advertenties over het potentiemiddel Viagra fors verminderd, ook al na klachten door het Amerikaanse FDA dat de reclameberichten de nevenwerkingen van het geneesmiddel niet op de correcte manier brachten. Het aantal nieuwe recepten voor het geneesmiddel ten opzichte van oktober vorig daalde met 20 procent. Het aantal recepten voor Cialis steeg wel, maar zeker niet genoeg om de terugval van Viagra op te vangen. De markt van Levitra blijft eerder bescheiden.

Om de terugvallende verkoop van Viagra op te vangen lanceert Pfizer twee advertentiecampagnes. De eerste is specifiek op Viagra gericht en maakt onderandere gebruik van slogans als "Yet one more reason to give thanks." Een tweede campagne "Make the Call", moedigt mannen aan om meer informatie te gaan opzoeken over de mogelijke behandelingen van een erectiele disfunctie. Toch kan het zijn dat deze advertenties op televisie aan effectiviteit inboeten, omdat mensen er sinds 1997 al zoveel hebben gezien, toen zulke advertenties effectief werden toegelaten. "We werden eraan gewend", aldus een analist van Miller Tabak.

Mr. Beebe, de verantwoordelijke voor de marketing van Cialis in Amerika, verwacht dat de populariteit van erectiepillen langzaam maar zeker nog zal stijgen, zeker omdat de bevolking ouder wordt en condities zoals diabetes, die ook een erectiestoornis kunnen veroorzaken, alsmaar vaker voorkomen. "We zijn nog steeds zeer optimistisch over de groei van deze markt, maar de groei zal zeker niet in dergelijk grote mate zijn zoals sommigen eerder hadden voorspeld", aldus Beebe.

Erectiepillen brengen hulp na prostaatkanker

De radiotherapie en de daarbijhorende straling die patiënten ondergaan bij de behandeling van prostaatkanker tasten vaak niet alleen de kanker aan maar ook de zwellichamen en de zenuwen en bloedvaten die zorgen voor de bloedtoevoer naar de penis. Het gevolg is dat de patiënt na de behandeling nog onvoldoende harde erecties krijgt om nog geslachtsgemeenschap te hebben en daardoor zijn erectieklachten een vaak voorkomend probleem na deze behandeling.

Dr. Luca Incrocci van het Erasmus Medisch Centrum Daniel den Hoed, Rotterdam heeft zijn wetenschappelijk onderzoek afgerond bij 60 patiënten die bestraald werden tijdens een behandeling tegen prostaatkanker. De resultaten werden onlangs gepubliceerd in het oktobernummer van het vakblad "Journal of Radiation Oncology, Biology and Physics". Daaruit blijkt dat een behandeling met tadalafil bij mannen die erectiestoornissen kregen na de bestraling door de radiotherapie tegen prostaatkanker, goed wordt verdragen en ook effectief is om deze erectiestoornissen te verminderen. Uit het onderzoek komt naar voor dat tweederde van deze patiënten dankzij tadalafil terug een verbeterde erectiefunctie heeft, en bijna de helft van de mannen weer succesvolle gemeenschap kan hebben.

Veel mannen krijgen een erectiestoornis na een behandeling met radiotherapie (3DCRT) voor prostaatkanker. Uit rapporten blijkt dat maar liefst 64% van deze patiënten te maken krijgt met deze aandoening, aldus Prof. Dr. Luca Incrocci en zijn collega's. Het doel van hun onderzoek was om de efficiëntie van het orale pde5-remmend geneesmiddel tadalafil (Cialis) te onderzoeken bij patienten die een erectiestoornis kregen als gevolg van de radiotherapie die zij ondergingen bij de behandeling van prostaatkanker.

Er werden 358 patiënten aangeschreven die minder dan 12 maanden voor het begin van de studie een 3DCRT-scan hadden ondergaan. Daarvan werden 60 patiënten opgenomen in een dubbel-blinde placebo-gecontroleerde cross-over studie die 12 weken duurde. Patiënten kregen 20 mg tadalafil of een placebo gedurende 6 weken, die zij elk ter hun discretie moesten gebruiken: minstens één keer per week, en niet meer dan één keer per dag. Er werden geen restricties opgelegd in het gebruik van alcohol of voedsel. Na 6 weken werd de mannen het andere product gegeven. Het meten van de resultaten verliep met behulp van de Sexual Encounter Profile(SEP) formulieren en de 'International Index of Erectile Function' (IIEF) vragenlijsten, alsook met het opnemen van nevenverschijnselen.

De gemiddelde leeftijd van de patiënten de meededen aan deze studie was 69 jaar, alle patiënten vervolledigden de studie. Bij de patiënten die tadafil werd gegeven was er een significante verhoging in het gemiddeld aantal scores op bijna alle vragen op het IIEF vragenformulier, maar niet bij de patiënten met het placebo. Een verbetering van de erectiele mogelijkheden werd gerapporteerd bij 67% van de patiënten die tadalafil kregen, terwijl 20% van de placebo-groep deze verbetering melden. Succesvolle geslachtsgemeenschap werd gemeld bij 48% van de mannen uit de tadalafil-groep, tegenover 9% van de mannen in de placebo groep. De bijwerkingen waren mild of middelmatig.

In het onderzoek ontbreken de gegevens voor een 10 mg dosis, en er waren geen gegevens voorhanden over de erectiele functies van deze mannen voor de radiotherapie.

Tadalafil blijkt een effectieve behandeling voor erectiestoornissen na een 3DCRT-scan voor prostaatkanker, waarbij succesvolle geslachtgemeenschap terug kan worden bereikt bij bijna 50% van de patiënten. Het medicijn wordt goed getolereerd, "door de simpliciteit van de werking, zijn efficientie, en zijn tolerante eigenschappene is tadalafil een goede behandelingsoptie voor patiënten die een erectiestoornis kregen na radiotherapie voor prostaatkanker, op voorwaarde dat deze patiënten geen nitraten gebruiken," aldus de onderzoekers.

Bron : 'A randomized, double-blind, placebo-controlled, cross-over study to assess the efficacy of tadalafil (Cialis®) in the treatment of erectile dysfunction following three-dimensional conformal external-beam radiotherapy for prostatic carcinoma' - Journal of Radiation Oncology, Biology and Physics, Volume 66, Issue 2, Pages 439-444

Erectiemedicijnen krijgen concurrentie van nieuwe gentherapie

Een nieuwe gentherapie belooft een meer spontane toekomst voor mannen met een erectiestoornis. De eerste fase van het klinische onderzoek naar een nieuwe therapie tegen erectiestoornissen is met succes afgerond. De gentherapie zou met één dosis ongeveer zes maanden actief zijn. Volgens een Amerikaanse studie krijgen meer dan de helft van de mannen tussen 40 en 70 jaar en meer dan 70% van de mannen ouder dan 70 jaar te maken met een erectiestoornis.

In een eerste studie bij elf mannen, waarbij verschillende dosissen werden gebruikt, bleek deze nieuwe gentherapie veilig te zijn. Hoewel het gebruik van verschillende dosissen niet was aangewend om een antwoord te geven op de efficiëntie van de gentherapie , bleken een aantal leden van de studiegroep aanzienlijke en niet-afnemende verbeteringen vast te stellen aan hun vermogen tot het bekomen van een erectie. Dit waren de leden die de hoogste dosis van 5000 en 7500 microgram kregen toegediend. Er werden geen bijwerkingen of nevenverschijnselen vastgesteld in de testgroep.

Als dit voorlopige onderzoek kan bevestigd worden in latere studies kan deze gentherapie ooit de huidige markt voor erectiestoornismedicijnen compleet transformeren. Op dit moment wordt deze markt nog gedomineerd door drie succesvolle erectiepillen, Pfizer's Viagra (sildenafil), Lilly Icos' Cialis (tadalafil) en GlaxoSmithKline/Bayer's Levitra (vardenafil).

Professor Arnold Melman, de auteur van deze studie verklaart dat "de therapie een lange tijd werkzaam is en dat het in synergie kan samenwerken met Viagra of Cialis. Het fantastische aan deze therapie is dat het de spontaniteit bevordert en ook goed werkt bij ouderen en patiënten met diabetes." De nieuwe therapie draait rond een transfer gen, hMaxi-K genaamd, dat het kaliumionenkanaal in de zachte spiercellen van de penis openstelt wanneer die man seksueel prikkelende signalen opvangt. Professor Melman legt uit dat wanneeer het ionenkanaal zich opent, de kaliumionen uit de cel beginnen te vloeien waardoor het celmembraam gaat hyperpolariseren. Hierdoor gaan de cellen en het weefsel, en daardoor dus ook de spieren relaxeren.

De relaxatie van deze spieren leidt tot een grotere bloeddoorstroming naar het penisorgaan, wat de mogelijkheid vrijmaakt tot het bekomen van een erectie. Een voordeel aan dit mechanisme is dat er ook geen kans meer bestaat op priapisme, een nevenverschijnsel waarbij een erectie wordt veroorzaakt die langer duurt dan vier uur en soms als pijnlijk wordt ervaren. Priapisme kan optreden bij alle huidige behandelingen van een erectiestoornis met de bestaande erectiemedicijnen.

Daarbij voegde prof. Melman toe dat de industrie vaak weerstand had ondervonden bij gentherapie omdat virale vectoren in het verleden vaak voor problemen zorgden. De nieuwe therapie maakt gebruik van een naakte DNA vector, een circulaire DNA vorm. Een naakte DNA vector dringt slechts in een kleiner percentage van de cellen binnen en interfereert niet met het chromosomale DNA. Het hMaxi-K gen creëert nieuwe kaliumkanalen in het zachte spierweefsel van de penis. Dit relaxeert deze spieren en laat een bloedstroom toe die nodig is voor het bekomen van een erectie.

De gentherapie heeft echter nog meer potentieel dan enkel de behandeling van een erectiestoornis. Volgens professor Melman kan deze relaxatie van de zachte spierweefsels ook effectief zijn in de behandeling van mensen die last ondervinden van een overactieve werking van de blaas. De spier-relaxatie die met behulp van deze nieuwe gentherapie wordt bereikt doet de spastische reacties die deze conditie veroorzaken verdwijnen. Daardoor kan de nieuwe gentherapie naast de markt van de erectiele disfunctie ook op deze markt zijn nut bewijzen. "Onze volgende doelstelling is genoeg geld in te zamelen om de eerste ronde uit te voeren van het klinische onderzoek naar de efficiëntie van deze therapie voor de behandeling van een overactieve blaas. Pas als deze eerste fase met succes is afgerond zullen wij beginnen met de tweede fase van het klinisch onderzoek voor de behandeling een erectiestoornis.", aldus de professor.

Bron : Sciencedaily

Bremelanotide, een nieuw medicijn tegen erectiestoornissen

Er is een nieuw medicijn in ontwikkeling tegen erectiestoornissen. Het middel is gebaseerd op de stof bremelanotide en zal door Paladin op de markt worden gebracht. Bremelanotide werkt anders dan de reeds bestaande erectiepillen en het wordt toegediend onder de vorm van een neusspray. Tevens zijn de resultaten van de klinische studies niet alleen positief voor mannen met een erectiestoornis, maar ook voor vrouwen met een verminderde seksuele functie.

Na de introductie van enkele geneesmiddelen tegen erectiestoornissen die allen behoren tot de groep pde-5 remmers, waaronder Viagra, Cialis en Levitra, bleef Uprima totdusver het enige alternatief voor deze drie zogenaamde fosfodiësterase-5-inhibitoren. Anders dan de genoemde erectiemedicijnen die rechtstreeks inwerken op de bloedvaten en zo de bloeddoorstroming bevorderen, beïnvloedt Uprima het centrale zenuwstelsel en biedt het lichaam op die manier een verbetering van de erectiele functie. Volgens ontwikkelaar Paladin is echter ongeveer 33% van de mannen ongevoelig voor de bestaande pde5-inhibitoren sildenafil, vardenafil en tadalafil.

Bremelanotide werkt in tegenstelling tot de bestaande medicijnen als een melanocortine agonist en werkt in op het centrale zenuwstelsel. Het voordeel van bremelanotide is dat dit middel ook gebruikt kan worden door patiënten die een bestaande behandeling hebben met geneesmiddelen met nitraten en geen Viagra, Levitra of Cialis mogen innemen, en door patiënten voor wie Viagra, Levitra of Cialis geen oplossing biedt. Daarbij komt dat dit middel ook effectief blijkt te zijn bij vrouwen en dus potentieel ook voor vrouwen op de markt kan worden gebracht. Bij de bestaande geneesmiddelen tegen erectiestoornissen hebben wetenschappers bij vrouwen totdusver nog geen enkele aanwijsbare verbeterende werking kunnen vaststellen.

Bremelanotide wordt niet oraal ingenomen, maar zal in de handel worden gebracht in de vorm van een neusspray. Het middel werkt ontdekt door het in melanocortine gespecialiseerde biofarmabedrijf Palatin. Palatin gaat samen met King Pharmaceuticals dit medicijn vooralsnog enkel in Amerika op de markt brengen en zoekt momenteel nog een internationale partner voor de verkoop en marketing buiten Noord-Amerika.

Beide bedrijven zijn in augustus 2004 aan de gezamelijke ontwikkeling van bremelanotide begonnen met goede resultaten, de fase II-studies werden halfweg 2006 afgerond. De laatste fase van de klinische onderzoeken naar het effect van bremelanotide op mannen met een erectiestoornis zullen in de eerste helft van 2007 aangevat worden. De fase 2B studie van bremelanotide bij vrouwelijke patiënten met een vrouwelijke erectiele disfunctie zullen volgens de verwachtingen halfweg 2007 afgerond worden.

Meer dan 300 proefpersonen werden betrokken in vier verschillende fase-II studies met elk positieve resultaten. Bremelanotide werd ook onderzocht bij 32 vrouwen die niet te maken hadden met een seksuele disfunctie. Daarbij bleek de stof veilig te zijn en door de patiënten goed te worden verdragen. Ook bij een fase 2A klinische studie bij vrouwen die wel te maken hadden met een vrouwelijke seksuele disfunctie toonde bremelanotide bemoedigende resultaten.

De belangrijkste bevindingen uit de fase II studies die afgelopen jaar werden voltooid zijn een significante verbetering van de seksuele functies bij ongeveer 50% van de patiënten, waaronder ook mannen met een ernstige erectiestoornis en mannen waarbij sildenafil niet het gewenste resultaat oplevert. De studies tonen vergelijkbare resultaten als studies die werden uitgevoerd met PDE5-inhibitoren. De voornaamste bijwerkingen die totdusver uit de studies naar voor kwamen zijn blozen, gejaagdheid, een nasmaak en een lopende neus.

Verwacht wordt dat dit middel na een succesvolle doorloping van de klinische studies en procedures ten vroegste in de loop van 2009 in Amerika op de markt kan komen.

Flibanserin, de eerste libidopil voor vrouwen?

Er wordt momenteel onderzoek verricht naar een stof die verminderde seksuele verlangens bij vrouwen met een seksuele stoornis (Female Sexual Dysfunction of FSD) kan verhelpen. Tijdens onderzoek naar dit medicijn als anti-deppressivum werd ontdekt dat flibanserin bij vrouwen lustopwekkende eigenschappen heeft die het libido bij vrouwen kunnen verhogen. Bij een aantal vrouwen uit de eerste studie kon weliswaar geen verbetering van hun depressie worden vastgesteld maar werden wel meer en grotere gevoelens van seksueel verlangen gerapporteerd.

Geschat wordt dat ongeveer één op vijf vrouwen lijdt aan lagere seksuele lustgevoelens, en dit medicijn zal erop gericht zijn om dit lage niveau te verhogen naar een meer normaal niveau. Flibanserin stimuleert dat deel van de hersenen dat wordt geassociëerd met emoties en gevoelens van plezier, waaronder ook dat deel dat instaat voor de controle van het seksueel verlangen en opwinding. De stof moet echter enkele weken dagelijks worden ingenomen alvorens het dit libidoverhogende effect bereikt. Er werden dan ook geen excessieve effecten gerapporteerd tijdens het klinische onderzoek.

In tegenstelling tot de bestaande medicijnen voor een erectiestoornis bij mannen zoals Viagra, duurt de incubatietijd van flibanserin enkele weken. Flibanserin zal daarom wellicht éénmaal per dag worden genomen voor enige tijd, tot de stof zich voldoende in het lichaam kan manifesteren en werkzaam kan worden in de hersenen. Verwacht wordt dat een periode van een zestal weken noodzakelijk zal zijn voor een voelbaar effect.

Flibanserin wordt momenteel in vier verschillende klinische studies getest op 5000 vrouwen in 220 verschillende locaties. Hierbij wordt onderzocht hoeveel invloed deze stof kan hebben op het libido van vrouwen die lijden aan een vrouwelijke seksuele disfunctie. De stof werd eind jaren '90 ontdekt door het Duitse farmaceutische bedrijf Boehringer Ingelheim, tijdens een onderzoek naar snelwerkende anti-depressiva. Als de vooropgestelde klinische testen voldoen aan de verwachtingen hoopt het bedrijf de goedkeuring en registratie van het medicijn bij de EMEA en de Amerikaanse Food and Drug Administraton rond te krijgen in 2009. Het middel zal in de Verenigde Staten vermoedelijk de naam Ectris meekrijgen.

Boehringer Ingelheim was niet op zoek naar een middel om het libido bij vrouwen op te krikken, de stof werd onderzocht naar zijn capabiliteit als snel-werkend anti-depressivum dat na enkele dagen al werkzaam zou zijn. Bij de voorzetting van het onderzoek op proefpersonen werden echter geen significante verbeteringen vastgesteld in die richting en werden de verwachtingen van deze stof als anti-depressivum bijgesteld. Bij onderzoek naar nieuwe medicijnen tegen depressiviteit wordt echter ook opgevolgd hoe de seksuele lustgevoelens bij de proefpersoon evolueren tijdens het gebruik van het medicijn.

Boehringer ging er in eerste instantie van uit dat de mogelijkheid reëel was dat flibanserin de seksuele lustgevoelens zou temperen, een bijwerking die wel vaker optreedt bij geneesmiddelen. Verassend was dan ook de vaststelling dat de vrouwen in de testgroep geen vermindering van hun libido rapporteerden, maar net het omgekeerde. Een groot aantal van de vrouwen stelde dat het medicijn een verhoging van hun seksueel verlangen teweegbracht. Mannen uit deze testgroep hadden geen verhoging van het libido kunnen vaststellen, en beide groepen rapporteerden dat gebruik van het medicijn niets veranderde aan hun stemming.

Het is moeilijk om in dat opzicht naast de analogie met de ontdekking van Viagra te kijken. Viagra werd door Pfizer eerst onderzocht op zijn mogelijk helende werking op angina (pijn in de borststreek), en bleek tot grote verbazing van de onderzoekers ook een stimulerende nevenwerking te vertonen die de mannelijke erectie bevordert. Sinds Viagra op de markt kwam in 1998 werd dan ook al druk gezocht naar een vrouwelijke tegenhanger, zoals door Proctor&Gamble dat een testosteron-strip wil laten goedkeuren dat een mild stimulerend effect zou hebben op het libido van vrouwen, of het nasaal toe te dienen medicijn bremelanotide, een stof waarop nog volop klinisch onderzoek wordt verricht en dat zowel stimulerend zou kunnen werken bij zowel mannen als vrouwen.

De ontwikkeling van een medicijn is nooit makkelijk, maar de weg die flibanserin heeft af te leggen alvorens goedgekeurd te worden door het Europese Geneesmiddelenagentschap (de EMEA) of de Amerikaanse FDA is mogelijk nog een stuk langer. Het bestaan van een vrouwelijke seksuele disfunctie wordt door wetenschappers en psychologen namelijk niet zo unaniem erkend als het bestaan van een mannelijke seksuele disfunctie die zich zichtbaar manifesteert als een erectiestoornis, impotentie, of een erectiele disfunctie. Sommige onderzoekers waarschuwen dat zelfs al zou een seksuele disfunctie bij vrouwen bestaan, het mogelijkerwijze weinig te maken heeft met een fysieke fout in de werking van het vrouwelijk seksuele responssysteem. Zo kunnen verminderde lustgevoelens bijvoorbeeld ook een biologische afweer zijn die een vrouw beschermt als ze de man in kwestie eigenlijk niet leuk vindt. Ook wordt trouwens het gebruik van de huidige meest courante methode - testosteron - door vele wetenschappers en medici afgeraden. De grote vraag is of een vrouw ook te maken krijgt met verminderde lustgevoelens door een medisch ziektebeeld, naar analogie bij de man, of eerder door psychologische factoren.

Het belangrijkste besluit dat men over flibanserin kan trekken is dat het middel pas werkzaam wordt na zes tot acht weken gebruik, men kan bijvoorbeeld geen pil nemen op vrijdagavond om er in het weekend gebruik van te maken. Het wordt dus geen identieke tegenhanger voor Viagra, hoewel met flibanserin misschien wel de eerste baanbrekende stap werd gezet in die richting. Het middel zal wellicht onder de merknaam Ectris worden geregistreerd, en dit ten vroegste in 2009.

Viagra voor vrouwen blijft dus voorlopig nog toekomstmuziek zolang het onderzoek op de in ontwikkeling zijnde medicijnen in de eerste en tweede fase zitten. Naar de werking en de mogelijke toepassingen van flibanserin zal dus nog veel onderzoek worden verricht alvorens dit medicijn als eerste 'Viagra voor vrouwen' op de markt kan komen.

Erectiepillen kunnen relatieproblemen zowel creëeren als voorkomen

Voor veel mannen zijn de medicijnen tegen een erectiestoornis een antwoord op hun smeekbeden. Harvard Medical School publiceerde onlangs een rapport waaruit blijkt dat deze pillen echter geen hulp bieden bij het ontrafelen van emotionele en relationele problemen die ontstaan zijn als gevolg van een erectiestoornis.

De gekende erectiestoornis verminderende medicijnen - Viagra, Cialis en Levitra - werken vooreerst enkel wanneer de man voldoende seksueel verlangen heeft naar zijn partner. Wanneer het libido van de man door emotionele kwesties echter lager is dan gemiddeld, zullen deze medicijnen niet het verhoopte resultaat brengen. Een man die moeite ondervindt met zijn erectiestoornis kan hierover zo verlegen zijn dat hij geen aandrang meer voelt om zelf bewust op zoek te gaan naar seksuele ervaringen. Hierdoor kan de vrouw de indruk krijgen dat haar partner zich niet meer seksueel tot haar aangetrokken voelt. Het blijkt regelmatig voor te komen dat de partner het idee heeft dat de hernieuwde erectie enkel een chemische grondslag heeft, en niets te maken heeft met seksueel verlangen naar haar. In dit geval zal seks-therapie een meer zinvolle oplossing blijken dan erectiepillen.

Wanneer het voor een koppel plotseling opnieuw mogelijk wordt om met elkaar naar bed te gaan, komen ook relationele thema's weer aan de oppervlakte of ontstaan er nieuwe problemen door bijvoorbeeld het omslaan van het libido. De conclusie van dit rapport zou zijn dat koppels deze geneesmiddelen moeten beschouwen als een gelegenheid om hun seksuele relatie te hernieuwen, en zich terzelfdertijd te realiseren dat erectiemedicijnen geen verplichting zijn tot seks, noch een wonderoplossing voor alle problemen in de slaapkamer.

Bron : Harvard Health publications

Vroegtijdige zaadlozing (ejaculatio praecox)

Het is niet een seksonderwerp waar mannen graag over praten, het probleem van de vroegtijdige zaadlozing (ejaculatio praecox). Toch geldt het als een van de belangrijkste seksuele stoornissen van de man. Het is ook een probleem waarmee vrouwen vaak ongewild mee geconfronteerd worden. Op het bespreken van vroegtijdige zaadlozing berust echter nog steeds een groot taboe.
Lange tijd werd het beschouwd als een seksuele aandoening met een psychische oorzaak die met gedragstherapie behandeld diende te worden.
Het idee dat het probleem "tussen de oren" zou zitten en door oefening en gesprekken opgelost zou kunnen worden, heeft echter tot veel teleurstelling en verdriet geleid. Menige man die dit soort hulp heeft gezocht, heeft teleurgesteld moeten constateren dat psychotherapie niet helpt om de zaadlozing te vertragen.
Wetenschappelijk onderzoek van de afgelopen jaren heeft inmiddels duidelijk gemaakt dat vroegtijdige zaadlozing een (neuro)biologisch verschijnsel is dat adequaat met medicijnen behandeld kan worden.

• De primaire vorm komt het meest voor. Hierbij heeft de man vanaf zijn eerste seksuele contacten last van snel klaarkomen. De snelle zaadlozing komt dan vrijwel bij elk seksueel contact met zijn partner voor. De man in kwestie heeft er dan ook bij bijna elke vrouw met wie hij vrijt last van. Bij 65% van de mannen blijft het in dezelfde snelheid gedurende het hele leven aanwezig. Bij 32% wordt het tussen het 30ste en 45ste jaar nog sneller. Bij maar 3% van de mannen wordt het bij het ouder worden wat minder snel. De meeste mannen met de primaire vorm zijn lichamelijk en psychisch overigens verder volledig gezond.

• De secundaire vorm, komt minder vaak voor. Hierbij heeft de man in kwestie eigenlijk nooit last gehad van snel klaarkomen, maar heeft hij er op latere leeftijd ineens last van. De oorzaken kunnen dan puur lichamelijk zijn (bijv. problemen met de prostaat) of meer psychologisch (bijv. problemen met de partner). De secundaire vorm kan ook gepaard gaan met erectie problemen.